23-25 KWIETNIA 2015, ŁÓDŹ

Idea i wola zorganizowania Kongresu została ogłoszona podczas 15-lecia Stowarzyszenia Muzealników Polskich. List intencyjny podpisano 30 lipca 2014 r.
w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Sygnatariuszami, obok Pani Minister prof. Małgorzaty Omilanowskiej, było pięć instytucji i stowarzyszeń: Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Polski Komitet Narodowy ICOM, Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Narodowe Centrum Kultury. Kongres został objęty honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. Gośćmi specjalnymi byli: profesor Hans-Martin Hinz, przewodniczący Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) oraz dr Jan Carstensen, przewodniczący Związku Europejskich Muzeów na Wolnym Powietrzu (AEOM).

Kongres zrodził się z potrzeby dialogu ze społeczeństwem oraz decydentami na temat roli i znaczenia muzeów oraz z intencją spowodowania zmian systemowych, które uporządkowałyby funkcjonowanie polskiego muzealnictwa, uwolniły je od groźby upolitycznienia, strywializowania a także pauperyzacji, odpowiedziały na widoczne w statystykach i rosnące społeczne zapotrzebowanie. Szczególne aspekty określono następująco:

– zdiagnozowanie sytuacji polskiego muzealnictwa i jego ustroju,

– wskazanie czynników, które utrudniają lub uniemożliwiają skuteczne wykonywanie przez muzea społecznego posłannictwa,

– podkreślenie roli muzeów w budowaniu nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego,

– zaproponowanie w formie uchwał rekomendacji legislacyjnych i programowych, inicjujących niezbędne zmiany,

– zamanifestowanie, iż muzealnicy rozumieją współczesność i poszukują nowoczesnych zastosowań w swojej działalności.

Kongres, w którym wzięło udział ok. 1200 osób, mówił jednym głosem dowodzącym zwartości środowiska i żywotności podejmowanej problematyki, a widoczne różnice, jasno stawiane kwestie dotyczące szczegółów, potwierdzały istnienie koniecznej refleksyjności. Osiem uchwał przygotowanych przez Komitet Programowy Kongresu przyjęto większością na poziomie ponad osiemdziesięciu procent głosów. Uchwały są głównym osiągnięciem zgromadzenia, a dotyczą:

1. istoty muzeum, muzealiów, zawodu muzealnika i organizatorów muzeów,

2. zasad bezpieczeństwa ekonomicznego muzeów,

3. zasad awansu zawodowego i naukowego oraz uposażenia muzealników,

4. potrzeby przyjęcia spójnej polityki gromadzenia i ochrony zbiorów,

5. potrzeby wsparcia przez instytucje państwowe procesu cyfryzacji zbiorów polskich muzeów i społecznego udostępnienia rezultatów cyfryzacji,

6. potrzeby wypracowania zasad wspierania zadań muzeów przez działające w ich otoczeniu organizacje społeczne i osoby prywatne,

7. zbiorów muzealnych utraconych i przemieszczonych w granicach współczesnej Polski,

8. zbiorów muzealnych powstałych w całości lub w części po 1944 roku w rezultacie przeprowadzenia reformy rolnej i nacjonalizacji nieruchomości ziemskich.

Z satysfakcją wypada też podkreślić, że w toku dyskusji panelowych czy końcowej debaty plenarnej potwierdzenie znalazło, iż środowisko mocno trwa przy kodeksie etyki muzealnej, niezagrożone są wartości takie jak rzetelność badawcza czy pietyzm w postępowaniu z muzealiami, że niezależnie od rodzaju i sposobu realizowania misji – muzeum to wciąż najpierw i do końca – muzealia, wiedza o nich i troska o nie.

Materialnym efektem Kongresu jest wydawnictwo, dokumentujące wszystkie wystąpienia i głosy w dyskusji.